Bilgi Bankası
Türkiye’de son yıllarda gıda tüketim alışkanlıklarında dikkate değer bir paradigma kayması yaşanıyor. Bu dönüşüm; hanehalkı gelir düzeyindeki dalgalanmalar, kentleşmenin artması, zaman yönetiminde yaşanan zorluklar ve sürdürülebilirlik bilincinin yükselmesiyle daha görünür hâle geldi. Tüm bu etkenler, dondurulmuş gıdaların ev içi tüketimde stratejik bir alternatif olarak yükselişine zemin hazırlıyor.
Dondurulmuş Gıda Derneği olarak, bu yükselişin altında yatan üç ana faydayı beslenme bilimi, ekonomik sürdürülebilirlik ve gıda güvenliği perspektifinden ele alıyoruz.
1. Beslenme ekonomisi açısından dondurulmuş gıdalar: Uygun maliyetli ve dengeli alternatifler
Gıda enflasyonunun çift haneli seyrettiği bir ekonomik iklimde, özellikle alt ve orta gelir gruplarındaki haneler için beslenme maliyeti optimizasyonu temel bir gereklilik hâline geldi. Dondurulmuş ürünler, birim başına düşen besin yoğunluğu (nutrient density) açısından değerlendirildiğinde, taze muadilleriyle karşılaştırıldığında yüksek performans gösteriyor.
Türkiye İstatistik Kurumu’nun 2024 verileri, taze meyve-sebze fiyatlarında mevsimsel oynaklığın yüzde 15’e kadar çıktığını gösteriyor. Oysa dondurulmuş sebze ve hazır yemek grupları, uzun raf ömrü ve stoklanabilirlik özellikleri sayesinde bu volatiliteyi bertaraf edebiliyor. Ayrıca bu ürünler hızlı tüketilebilir menüler oluşturmak açısından da gastroekonomik bir avantaj sunuyor.
Araştırmalar, şoklama yöntemiyle dondurulan sebze ve meyvelerin mikrobesin bileşenleri (özellikle C vitamini, lif ve folat) bakımından yüksek oranda korunabildiğini ortaya koyuyor. Böylece zaman kısıtı yaşayan bireyler için hem sağlıklı hem ekonomik bir menü planlaması yapılabiliyor.
2. Gıda güvencesi ve atık yönetimi bağlamında dondurulmuş gıdalar
Türkiye’de her yıl yaklaşık 19 milyon tonluk gıda kaybı yaşanıyor ve bu miktarın büyük bir kısmı hanelerde meydana geliyor. (Kaynak: Tarım ve Orman Bakanlığı, 2023). Taze gıdalarda raf ömrünün kısa olması, planlanamayan tüketim davranışlarıyla birleştiğinde ciddi bir evsel gıda atığı (household food waste) sorunu doğuruyor.
Dondurulmuş gıdalar, raf ömrü uzatılmış gıda teknolojileri (shelf life extension technologies) sayesinde bu atığın önlenmesinde kritik bir rol üstlenir. Özellikle protein kaynakları (et, tavuk, balık) dondurulmuş formatta 6 aya kadar güvenle saklanabiliyor bu da tüketim esnekliği (consumption flexibility) sağlıyor.
Bununla birlikte, ev tipi A++ sınıfı dondurucular sayesinde enerji verimliliği artırılırken, depolama süreci çevresel maliyetleri minimize ediyor. Bu bağlamda dondurulmuş ürünler, hem ekonomik hem ekolojik sürdürülebilirlik açısından avantajlıdır.
3. Fonksiyonel kolaylık ve ürün çeşitliliği ile tüketimi artırma
Tüketicilerin giderek artan bir kesimi için zaman yönetimi, beslenme kararlarını şekillendiren temel belirleyicilerden biri hâline geldi. Dondurulmuş gıdalar, özellikle çalışan bireyler ve çekirdek aileler için hazırlık süresi optimizasyonu açısından eşsizdir.
NielsenIQ Türkiye tarafından yapılan bir araştırmaya göre (2023), tüketicilerin yüzde 64’ü yemek hazırlığında pratikliği önceliklendirirken, yüzde 48’i haftada en az iki kez dondurulmuş gıda tüketiyor. Bu oran, gıda erişilebilirliği (food accessibility) ve ürün çeşitliliğinin artması ile her geçen gün yükseliyor.
Hasat döneminde toplanıp kısa süre içinde şoklanarak dondurulan sebze ve meyveler, mevsimsellik bağımlılığını azaltıyor, yıl boyu sabit kalitede ürün teminini mümkün kılıyor. Ayrıca ürünlerin doğranmış ve pişirmeye hazır şekilde sunulması, mutfak becerisi sınırlı bireyler için de sağlıklı yemek yapmayı erişilebilir hâle getiriyor.
Sonuç ve Öneriler
Dondurulmuş gıdalar, yalnızca bireysel beslenme kolaylığı sağlamakla kalmaz; aynı zamanda gıda politikaları, kamu sağlığı, tüketici ekonomisi ve çevresel sürdürülebilirlik ekseninde stratejik faydalar sunuyor. Dondurulmuş Gıda Derneği olarak, sektör temsilcilerini, kamu otoritelerini ve akademik çevreleri bu potansiyeli daha kapsamlı değerlendirmeye davet ediyoruz.
Dondurulmuş Gıda Derneği – 2025 Yayınıdır
